شیعیان

تاریخ " بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ " چیست؟

صلوات را فراموش نکنید!

1) از نظر تاریخی

الف: در میان دانشمندان شیعه، اختلافی نیست که "بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ" جزء سوره حمد و همه سوره های قرآن است (البته سوره برائت استثناء شده است). اصولاً ثبت این جمله در متن قرآن مجید، در آغاز همه سوره ها خود گواه زنده ای بر این امر است، چون در متن قرآن چیزی اضافه نوشته نمی شود. و حتی اهل سنت که مقید هستند در پایان سوره حمد کلمه آمین را ذکر کنند در متن قرآن آن را نیاورده اند، چون مسلماً جزء قرآن نیست.

 ب: اهل سنت دارای سه قول در این مسئله هستند:

 1) اکثریت اهل سنت "بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ" را جزء سوره های قرآن می دانند افرادی مانند ابن کثیر و اهل کوفه از جمله عاصم و کسائی که از قراء هستند و شافعی و پیروان او مانند ثوری و احمد از این جمله اند.

2) بعضی از آنان مانند مالک و پیروانش و همچنین ابوحنیفه این آیه را آیه ای مستقل دانسته و داخل هیچ سوره ای نمی دانند.

3) گروهی هم مانند احمد (فقیه معروف اهل سنت) و بعضی از قاریان کوفه بسم الله الرحمن الرحیم را جزء سوره حمد دانسته و جز سایر سوره ها نمی دانند. ادله فراوانی از شیعه و اهل سنت دلالت بر جزئیت بسم الله الرحمن الحریم در سور ه های قرآن دارند.

فخر رازی در آغاز تفسیر خود ضمن بحث در بارهبسم الله الرحمن الرحیممی گوید: در زمان پیامبر (ص)، امیرالمؤمنین و گروهی از دوستان حضرت که از بزرگان صحابه بوده اند، اصرار داشتند که بسم الله را بلند بگویند. بنی امیه روی دشمنی با امیرالمؤمنین می خواستند هر چه را که رنگ و بوی علوی داشت از بین ببرند. لذا حتی بسم الله را حذف کردند. سپس داستانی را نقل می کند که معاویه در مدینه نماز خواند و بسم الله نگفت، مردم گفتند: فراموش کردی یا از نماز دزدیدی، نماز را اعاده کرد و در حمد بسم الله گفت ولی در سوره بسم الله نگفت. مجدداً اعتراض کردند، دوباره نماز را اعاده کرد.این نشان می دهد که بسم الله را جزء سوره می دانسته اند و حذف آن را دزدی از نماز به حساب می آورده اند. وی سپس روایات ضد و نقیض از انس در این موضوع نقل می کند و در آخر می گوید ما حرف علی (ع) را می پذیریم چون پیامبر (ص) فرمود: "علی (ع) با حق است و حق با علی که با او می گردد هر جا (و یا هر جور) که او بگردد".

2)- از نظر ادبی

 بسم الله جار و مجرور است و متعلق به سوره ای است که در ابتدای آن آمده و بدون آن سوره ناقص می شود.[i]